در این مقاله شما در مورد کار با با پایگاه داده در ASP.NET آشنا خواهید شد. بدین معنا که در صدد هستیم تا رویه ای کلی از مفاهیم، روشها وابزارهای مورد استفاده در ASP.NET جهت برقراری ارتباط با پایگاه داده، نشان دادن داده ها، دستکاری داده ها، بهنگام سازی و... توسط اشیایی چون مهیا کننده های بانک های اطلاعاتی، DataSetها XML، و ... معرفی می شود.
اگر تا بحال با پایگاه داده کار نکرده اید شاید provider یک پایگاه داده برای شما نامفهوم باشـد. بطور خلاصه راهی را که باید طی کرد تا به پایگاه داده متصل شده، آنرا باز کرده و داده ها را دستکاری کرده و دستورات را اجرا نمود، بوسیله یک تهیه کننده اطلاعات مشخص می شود. در ASP.NET معمولا از دو روش برای این کار استفاده می شود. روش اول اینکه اگر پایگاه داده شما از نوع SQL Server باشد بایستی با مدل SQLClient کار کرد و اگر پایگاه داده شما غیر از SQL Server باشد (در حال حاضر) باید از روش دیگر یعنی مدل OleDb استفاده نمود. بعنوان مثال اگر پایگاه داده شما Oracle ،Sybase و یا Access باشد باید از روش OleDb استفاده کنید.
روش کار بدین صورت است که ابتدا بایستی فضانام زیر را در صفحاتی که از بانک اطلاعاتی استفاده می شود فراخوانی کرد:
<% @ Import NameSpace="System.Data" %>
<% @ Import NameSpace="System.Data.OleDb" %>
برای برقراری ارتباط با پایگاه معمولا از عبارت زیر استفاده می شود:
Dim ObjConn As New OleDbConnection("Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0; DataSource=e:dbusers.mdb”)
که قسمت DataSource آدرس فایل پایگاه داده است که در اینجا یک بانک Access است. همانگونه که ملاحظه می کنید از رشته ارتباطی یا Connection String بعنوان پارامتر استفاده شده است و بوسیله متد Open ارتباط باز می شود:
objConn.Open()
لازم به توضیح است که در پایان کار بوسیله متد Close ارتباط را خاتمه می دهیم.
بمحض ارتباط با پایگاه داده می توان دستورات را به آن فرستاد. این کار معمولا بوسیله شی OleDbCommand انجام می شود. جهت انجام این کار می توان یک دستور SQL یا نام یک روال ذخیره شده (Stored Procedure) را مشخص نمود و بنا به مقتضیات می توان اعمال مختلفی را روی پایگاه پیاده نمود:
Dim objCommand As New OleDbCommand ( "Select * From users", objConn )
ملاحظه می کنید که کلاس Command از دو پارامتر رشته SQL و نام رشته ارتباطی برای فرستادن دستورات به پایگاه داده استفاده می کند. برای مثال آنچه را که در عبارت فوق دیدید می توان به بخشهای کوچکتر زیر تقسیم کرد.
ابتدا تعریف شی:
Dim objCommand As New OleDbCommand()
سپس نسبت دادن آن به رشته ارتباطی جهت برقراری ارتباط پایگاه:
objCommand.Connection= objConn
مشخص کردن عملیات مورد نظر بوسیله دستورات SQL:
objCommand.CommandText="Select * From Users"
حتی می توانید عملیات فوق را بصورت ذیل انجام دهید:
Dim objCommand As New OleDbCommand( SQL string, Connection string )
روشهای فوق دقیقا یک کار مشابه را انجام می دهند با این اوصاف که در عبارت آخر بجای شئ ارتباطی از یک رشته ارتباطی استفاده شده است. تا این مرحله هنوز عبارات فوق را به اجرا در نیاورده ایم. برای این کار راه های متفاوتی وجود دارد:
- از ExecuteNonQuery زمانی استفاده می شود که قصد برگرداندن داده ها از پایگاه مورد نظر نباشد مثلا در مواقعی که از دستورات SQL جهت درج (Insert) و بهنگام سازی (Update) استفاده شود.
objCommand.ExecuteNonQuery
- از ExecuteReader برای خواندن و برگرداندن اطلاعات از پایگاه استفاده می کنیم.
Dim ObjRead As OleDbDataReader
objRead=objCommand.ExecuteReader
- برای دستکاری یک تک مقدار مشخص و مورد نظر از متد ExecuteScalar استفاده می شود.
برای خواندن داده ها معمولا از کلاس DataReader استفاده می شود -برای خواندن نه برای اضافه کردن یا بروز کردن- این شئ بصورت مستقیم به پایگاه داده دسترسی دارد و فقط خواندنی (Read Only) است. البته این خاصیت محدودیتی برای آن است اما برای خواندن ساده داده روشی کامل بشمار می رود.
Dim objReadaer As OleDbDataReader
objReader=objCommand.ExecuteReader
Whlie objReader.Read
Response.write(objReader.GetString(0)& " <br> " )
End While
عبارت فوق جهت نمایش و چاپ داده ها بکار می رود. متد Read خواندن را تا زمانیکه به پایان نتایج نرسد ادامه می دهد و عبارت objReader.GetString(0) برای برگرداندن نسخه رشته ای ستونهای رکورد کاربرد دارد. در لیست زیر چند متد دیگر برای برگرداندن مقادیر داده ای متغیرها آمده است:
GetBoolean(x) مقدار منطقی را بر می گرداند.
GetChar(x) مقدار کاراکتری را برمی گرداند.
Get DataTypeColumn(x) نوع داده را در ستون برمیگرداند.
GetString(x) مقداررشته ای را برمی گرداند.
در این بخش شما به دانسته های بخش اول نیاز دارید. شئ بعدی که مورد بحث قرار می گیرد کلاس Data Adapter است. OleDBDataAdapter اطلاعات را می گیرد و یک ارتباط منطقی بین داده ها و کلاس Dataset ایجاد میکند. بطور کلی میتوان گفت Data Adapter در نظر اول معادل Data Command می باشد. روش استفاده از Data Adapter ها بطور معمول بصورت زیر تعریف می شود:
Dim objAdapter As New OleDBDataAdapter("Select * From Users",objConn)
ملاحظه می کنید که شئ Adapter از دو پارامتر- یکی رشته دستورات SQL و دیگری رشته ارتباطی - برای فرستادن دستورات به پایگاه داده استفاده می کند. بطور معمول DataAdapter برای پرکردن DataSetها و بروز کردن پایگاه بوسیله یک DataSet و اجرا کردن دستورات بکار می رود. اکنون نمای کلی از کاربرد فوق را در زیر می بینید:
Dim ds As DataSet = New DataSet()
objAdapter.Fill(ds,"Users")
متد Fill جهت اجرای دستور تنظیم شده در Data Adapter بکار می رود. بعبارت دیگر اطلاعات واکشی شده از پایگاه داده در یک جدول با نامی که ما تعیین می کنیم (Users) ذخیره می شود.
نکته ضروری اینست که تکنیک Mappings در اکثر مواقع کارساز است. Mappings عبارت است از ساختن یک نام مستعار (Alias) برای نام جداول در یک Dataset. این aliasها هیچگونه تاثیری در منبع داده ندارد و وقتی که بوسیله DataAdapter فرستاده می شود بصورت خودکار بنام پیش فرض تبدیل میشود. این تکنیک باعث خوانایی کد و راهنمایی برنامه نویس در ارجاع های بعدی وتشخیص جداول فراخوانی شده میشود.
objAdapter.TableMappings.Add("adbtable","Users")
with objAdapter.tableMapping(0).ColumnMappings
.Add("PID","ID"
.Add("LAstName","Lnam"(
.Add("StreetAddress","Addy"(
End with
objAdapter.Fill(ds
در تکنیک فوق بجای استفاده از عبارت ds.Tables("adbtable") میتوانیم Ds.Tables("Users") را بکار ببریم. در بخشهای آینده دیگر فواید استفاده از Mappings آمده است. همچنین کلاس CommandBuilder برای بهنگام کردن یک بانک که بوسیله Dataset صورت گرفته یک شیوه صحیح بشمار میرود:
Dim cmdBLD As New OleDBCommandBuilder(objAdapter)
که در عبارت فوق شئ objAdapter بعنوان پارامتر به دستور CommandBuilder فرستاده شده و سپس بوسیله متد Update منبع داده بهنگام می شود:
objAdapter.Update(ds,"Users")
در ادامه، مثال زیر بعنوان جمع بندی مطالب قبلی آمده است. توجه داشته باشید در مثال زیر نتیجه ای بعنوان خروجی در مرورگر نمایش داده نمی شود و فقط از منبع داده ای اطلاعات خوانده شده و یک شئ Dataset پر می شود
<%@ Import NameSpace="System.data" %>
<%@ Import NameSpace="System.Data.OleDB" %>
<Script Language="VB" Runat="Server">
Sub Page_Load( Sender As Object, E As EventArgs)
Dim objConn As New OleDBConnection("PROVIDER=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;DATA Source=e:dbusers.mdb")
objConn.Open()
Dim ds As DataSet=New DataSet
Dim objAdapter As New OleDBDataAdapter("Select * From Users",objConn)
Dim objcmdBLD As New OleDBCommandBuilder(objAdapter)
Obj.Adapter.Fill(ds,"Users")
End Sub
</Script>
شرکت مایکروسافت در ویژوال بیسیک ورژن 3 که در سال 1993 ارائه داد از Jet که هسته اصلی MS Access بود برای ایجاد ارتباط با بانکهای اطلاعاتی استفاده نمود البته برای استفاده بهتر برنامه نویسان ، Jet را در غالب مجموعه Object هائی تحت عنوان (Data Access Object ) آورد. در نسخه 4 و 5 ویژوال بیسک ، ماکروسافت روشی دیگر برای ارتباط با بانکهای اطلاعاتی تحت عنوان Remote Data Object = RDO را مطرح ساخت این روش برای برنامه نویسی Client / Server روش مناسبی بود.
در دوم سپتامبر سال 1998 وقتی ماکروسافت ویژوال بیسیک ورژن 6 را ارائه داد روش جدیدی تحت عنوان ( Activex Data Object ) ADO را مطرح ساخت در این روش که پایه و اساس آن OLEDB بود ماکروسافت بر خلاف DAO و RDO که ساختاری پیچیده و سلسله مراتبی داشتند، از ساختاری ساده و مجزا ( غیر سلسله مراتبی ) استفاده کرد و در واقع ADO هم شامل Object هائی است که برنامه نویس بتواند از آنها برای ایجاد ارتباط با بانکهای اطلاعاتی و انجام عملیات روی آنها استفاده کند و در تاریخ 13 February سال 2002 که ماکروسافت نسخه نهائی Visual Basic.Net را ارائه داده روشی جدید برای کار با بانکهای اطلاعاتی تحت عنوان ADO.Net را آورده است. این نسخه از ویژوال بیسیک برخلاف نسخههای قبل بطور کامل مباحث OOP را پشتیبانی میکند ( FULL OOP ) در واقع ADO.Net هم مانند ADO و RDO و ADO شامل ساختاری برای ارتباط و انجام عملیات روی بانکهای اطلاعاتی است. ADO.net همانند RDO و DAO و برخلاف ADO دارای ساختار سلسله مراتبی میباشد. در این مقاله میخواهیم به مقایسه ADO و ADO.net بپردازیم. ADO در ورژنهای مختلفی در این چند سال اخیر به بازار آمده است با آمدن SQL Server 2000 ورژن جدید ADO یعنی ورژن 2.6 از این محصول ارائه شد و اکنون هم ADO 2.6 در سایت ماکروسافت قابل Download میباشد.
آخرین ورژن ADO شامل 9 تا Object است که عبارتند از :
Connection
Command
Recordset
Parameter
Field
Error
Property
Record
Stream
آبجکت Connection امکان ارتباط با Data Source که شامل بانک اطلاعاتی است را فراهم میسازد. بعنوان مثال اگر بخواهیم از آبجکت Recordset برای اضافه و یا حذف و یا تغییر در محتوای رکوردی استفاده کنیم این آبجکت از Connection برای ایجاد ارتباط با بانک اطلاعاتی مثلاً SQL Server استفاده میکند اما همانطور که گفته شد و در شکل ملاحظه میشود ساختار آبجکتهای ADO بصورت سلسله مراتبی نیست و میتوان مثلا Recordset ای ایجاد نمود که مستقل از آبجکت Connection بتواند با بانک اطلاعاتی ارتباط برقرار نماید.
در ADO علاوه بر آبجکتها، چهار Collection هم دیده میشود که عبارتند از :
Parameters
Fields
Properties
Errors
که هرکدام از آنها شامل آبجکتهائی از همان نوع هستند بعنوان مثال ساختاری که برای Recordset کشیده شده بیان کننده آن است که این آبجکت شامل Collection های Fields و Properties بوده و مثلاً Collection مربوط به Fields شامل آبجکتهای فیلد است.
آبجکت فیلد اطلاعاتی را راجع به یک ستون از Recordset در خود نگه داشته است.
در ADO آبجکت Command هم وجود دارد که از آن میتوان برای اجرای یک فرمان SQL استفاده نمود البته بهترین روش برای اجرای Stored Procedure نیز استفاده از متد Execute مربوط به همین آبجکت است .
بعنوان مثال :
Dim cn As New ADODB.Connection
Dim cmd As New ADODB.Command
Dim rs As New ADODB.Recordset
cn.Open " Provider = sqloledb ; Data Source=serverName ; Initial Catalog = northwind ", "sa" , "password"
cmd.ActiveConnection = cn
cmd.CommandText = "sp_who"
cmd.CommandType = adCmdStoredProc
Set rs = cmd.Execute
Debug.Print rs(0)
rs.Close
از آبجکت Parameter هم برای مشخص کردن مقادیر پارامترهای ورودی یک Stored Procedure استفاده میکنیم.
آبجکت Property برای استفاده از Dynamic Property استفاده میشود که Property هایی هستند که وابسته به Provider بوده و استاندارد نیستند .
از Record برای دسترسی به یک سطر از Recordset و ویژگیهای مربوط به آن سطر استفاده میکنیم .و آبجکت Stream هم به منظور ذخیره و بازیابی اطلاعات بصورت باینری در یک فیلد از Record در نظر گرفته شده است.
تا اینجا باساختار ADO آشنا شدیم حال به تشریح ADO.net میپردازیم .
ADO.Net مجموعهای از Class های Interface ها و دستوراتی جهت مدیریت و کار با بانکهای اطلاعاتی است. در بحث Net . مجموعهای از Class های مربوط به هم در یک غالب تحت عنوان Name Space ارائه شده است Net. شامل تعدادی Name Space است که در غالب .Net Framework قرار دارد. تمام ساختار ADO.net در چهار NameSpace قرار دارد که عبارتند از :
System.Data.SqlClient.
System.Data.OleDb.
System.Data.Odbc.
System.Data.
اگر بخواهیم از بانکهای SQL Server استفاده کنیم System.Data.SqlClient بهترین انتخاب است در این NameSpace امکاناتی فراهم شده تا بتوانیم Application های بنوسیم و در آنها با SQL Server ارتباط برقرار نمائیم بطوریکه برنامهها از Performance بالائی برخوردار باشند.
در صورتی که کاربر بخواهد از بانکهای رابطه ای دیگر نظیر Oracle استفاده کند میتواند از System.Data.OleDb بهره گیرد.
System.Data.Odbc برای ارتباط با بانکهای اطلاعاتی از طریق ODBC میباشد System.Data هم شامل Provider های خاص نظیر DataSet و DataTable است. ADO.net نیز شامل Object ها و Collection هائی است که از مهمترین آنها میتوان موارد ذیل را شمرد:
OleDBConnection
OleDBCommand
OledbDataReader
OleDBDataAdapter
SelectCommand
InsertCommand
UpdateCommand
DeleteCommand
DataTable
DataRelation
OleDBConnection آبجکتی است شبیه به آبجکت Connection در ADO ، که امکان ایجاد ارتباط با بانک را فراهم میسازد این آبجکت متدهایی برای اجرای فرامین SQL نیز داراست .OleDBCommand هم مشابه آبجکت Command در ADO میباشد.
از این آبجکت نیز برای اجرای Stored Procedure و اجرای فرامین SQL استفاده میشود. آبجکت بعد OledbDataReader است که برای گرفتن اطلاعات از Database استفاده میشود. البته لازم به ذکر است Resultset ای که با این روش ساخته میشود بصورت ReadOnly و Forwardonly میباشد. OleDBDataAdapter آبجکت جدیدی در Ado.net است که خود شامل چهار آبجکت برای انجام فرامین SQL میباشد که عبارتند از :
SelectCommand
InsertCommand
UpdateCommand
DeleteCommand
که به ترتیب برای واکشی اطلاعات، اضافه نمودن اطلاعات جدید به داخل بانک ، به هنگام سازی اطلاعات و حذف اطلاعات استفاده میشود. این آبجکت به همراه آبجکت Dataset استفاده میشود و برای پرکردن Recordset موجود در Dataset بکار میرود.
آبجکت بعدی Dataset است که مهمترین آبجکت در Ado.net میباشد این آبجکت شامل دو Collection به نام های DataTables و DataRelations است. همانطور که میدانید در ADO هم آبجکت Recordset داشتیم اینجا مجموعهای از Recordset ها در داخل یک DataTables نگه داشته میشود و میتوان بین DataTable های مختلف رابطه نیز ایجاد نمود که این روابط هم داخل یک مجموعهای با نام DataRelations نگه داشته میشود. در واقع DataTable در ADO.net معادل همان RecordSet در ADO میباشد.